Graan was ook in de tijd van de bijbel een belangrijke voedselbron.
De graankorrel is een beeld van het leven van Jezus zelf – Johannes 12 vers 24.
Hij moet sterven, in de aarde afdalen om vanuit de diepte te ontkiemen,door het dode vlies heen groeien naar het licht. Vanuit die ene graankorrel groeit een aar met veel korrels. Gemalen worden ze meel en zo uiteindelijk brood voor velen.
De graanoogst valt in juli-augustus, 15 augustus is het Maria-Hemelvaart en deze dag wordt daarom ook wel Onze-lieve-vrouwe-halfoogst genoemd.
Ter ere van Maria wordt op die dag in sommige katholieke kerken een kruidenbundel gewijd. De bundel bevat ook korenaren, de korrels daarvan worden na de wijding aan het nieuwe zaaigoed toegevoegd.
Levensbrood
manna, matzes, zuurdesem, gist, soda, speciale broden, groentebrood
Brood verwijst naar voedsel en leven.
In de tijd van de bijbel was brood het enige basisvoedsel. Bij elke maaltijd werd brood gegeten, met daarbij groenten of vruchten, afhankelijk van wat beschikbaar was.
Brood wordt synoniem voor ‘voedsel om van te leven. Als Jezus bij het laatste avondmaal met zijn leerlingen het brood breekt en zegt ‘Dit ben ik’, dan verwijzen die woorden naar wat Johannes schrijft – Johannes II, 25; 14,6: ‘ Ik ben het leven’.
Johannes 6 vers 51:
‘Ik ben het levende brood dat uit de hemel is neergedaald.
Als men van dat brood eet, zal men leven in eeuwigheid’
Dit beeld wordt betrokken op het leven van Jezus.
Brood wordt symbool voor datgene wat ‘uit de hemel komt’ en heil schenkt.
88
Manna – brood uit de hemel
In de joodse traditie is het manna ‘brood uit de hemel’. Dit manna werd veertig jaar geschonken – Exodus 16 vers 31 – en hield op toen zij, aangekomen in het beloofde land, konden eten van wat de aarde voortbracht – Jozua 5 vers 12.
Manna is afkomstig van de ‘mannatamarisk’. Er komt een zoete vloeistof vrij die in korreltjes op de grond valt. Deze korrels smaken als zoet baksel. Johannes schrijft over Jezus: ‘Ik ben van de hemel neergedaald, niet om mijn wil te doen, maar die van mijn Vader.’ Jezus is het ‘manna’.
88
Toonbroden
In het boek Exodus 25 vers 23-30 staat beschreven dat het gewoonte was om in de tempel toonbrood voor ‘het aangezicht van God’ te plaatsen. Dit ongezuurde brood was van fijn tarwemeel. Het werd elke week voor het aanbreken van de sabbat in de tempel op een tafel gelegd die in het allerheiligste stond. Na zeven dagen werd dit brood door de priester in de tempel opgegeten en vervangen door nieuw.
88
Gelijkenissen
Beelden uit het hele proces van zaaien tot oogsten van de graankorrel tot meel, komen terug in bijbelteksten . Met deze beelden was men in het alledaagse leven zeer vertrouwd.
Er zijn gelijkenissen over:
de zaaier – Marcus 4 vers 3-9 en vers 14-20,
de rijke man en zijn vele graan – Lucas 12, 16-21),
het onkruid tussen de tarwe – Mattheüs 13 vers 26-30,
de aarde die vruchten draagt -Marcus 4 vers 26-29
het sterven en het weer opschieten van de graankorrels
-Johannes 12 vers 24; 1 Korintiërs 15 vers 36
het aren plukken op de sabbat – Marcus 2 vers 23-28.
Breken van het brood
In de joodse traditie neemt de huisvader, of degene aan het hoofd van de tafel, een brood, spreekt een dank- en zegengebed uit, breekt het en deelt het rond. Deze alledaagse traditie wordt door de christengemeente overgenomen. Het breken van het brood wordt een herinnering aan Jezus die de rol van huisvader op zich nam tijdens het laatste avondmaal met zijn leerlingen.
Met deeg zijn allerlei vormen te maken, rond, vierkant, een kruis, S-vorm, een bloemvorm -meerdere S-vormen over elkaar- of bolletjes die samen een grote bloem vormen enzovoort. Ook worden lappen deeg vervlochten tot strengen of kransen. Het brood kan ingekerfd worden om de vorm te versterken, het breken te vergemakkelijken of om aanvullende symbolische vormen aan te brengen zoals een olijftak of vogel.
Speciale broden en broodjes
Voor bijzondere gelegenheden, ook bij de vierdagen van heiligen zoals Hubertus en Lucia, zijn speciale broden en broodjes ontwikkeld . De samenstelling van die broden met bijvoorbeeld extra toevoegingen van saffraan, kruiden, zaden of suiker verschilt van streek tot streek evenals de vormen.
Recepten
Zuurdesem voor matzes en stokbrood
Brood en zoet brood
Sodabrood-‘snel’ brood
Tarwegriescake met courgette en rozemarijn
Brood en zout
Breekbrood
Benedictus wordt soms afgebeeld in een grot, waarin hij zich in eenzaamheid aan God wijdde. Een een raaf bracht hem brood om hem te voeden. Denk daarbij ook aan het bijbelse verhaal over Elia die met brood, gebracht door een raaf, gevoed werd.
Tekst:
Tini Brugge
Hemelse Spijzen
